كفایت و هم‌شأنی در ازدواج اسلامی

موضوع هم‌شأنی در ازدواج از دیرباز مورد توجه بوده است.
اسلام نیز به دور از هرگونه تعصب و پیشینه و عادات جوامع، به تبیین شرایط ازدواج پرداخته و موضوع هم‌شأنی و کفایت را بازتعریفی دوباره کرده است.
معیار هم‌شأنی در اسلام با معیارهای متعارف آن زمان و حتی با معیارهای موجود در برخی جوامع کنونی نیز، متفاوت است.
اصالت و جایگاه خانوادگی و همچنین علم و دانش و تحصیلات افراد و موارد این‌چنین، باید در رفتار اجتماعی آنان نمایان شده باشد؛ در غیر این صورت هیچ تفاوتی با افراد عادی جامعه نخواهند داشت.

بی‌تردید یکی از اسباب عمده ظهور دین مبین اسلام از جزیرة‌العرب بی‌عدالتی‌های گسترده و دست و پاگیری بود که همانند تار عنکبوتی سرگردان تمام زوایای نظام اجتماعی جوامع آن زمان را در خود پیچیده بود. غول ظلمت جهالت و شرک گلوی حیات بشری را به سختی می‌فشرد. تعصبات بی‌جا و حیران‌کننده همانند باتلاقی وحشتناک مردم نادان را هر روز بیشتر از قبل در لجن‌زار فلاکت و نابودی فرو می‌برد.
طلوع آفتاب اسلام که تنها معیار و ملاک برتری یک انسان بر انسان‌های دیگر را «تقوا» قرار می‌داد، بازار تمام معیارهای کم‌اهمیت دیگر همانند زبان، قوم و نژاد، پست و مقام، مال و ثروت، کفّار و ... را کساد کرد و مغازه‌ی فخرفروشی مستبدان و متکبران روزگار را برای همیشه بست و تعطیل نمود.
بردگانی که چند سال قبل همانند گاو و گوسفند از بازارها و میادین عمومی شهری با کم‌ترین قیمت‌ها به فروش می‌رسیدند، در سایه پرتو تعالیم اسلام، پا بر گردن مستکبران زمان گذاشتند و به قله‌های رفیع هرم اجتماعی صعود کردند.
آری، اصلی‌ترین ملاک و شاخص‌ترین معیار برتری و رجحان در دین مبین اسلام فقط تقوا و خداترسی است. اگر یک برده سیاه‌پوست و بدقیافه، خداپرستی را اختیار کرده و به احکام شریعت مقید باشد، او بر هزاران انسان پول‌دار بی‌دین، متکبر و دنیاپرست برتری دارد.
البته جای بسی تأسف و نگرانی است که در این ایام مسلمانان دوره رکود و قهقرایی را می‌پیمایند و از دستورات اولیه دین خود نیز بی‌خبرند، ملاک‌های وِیژه اسلامی رنگ باخته و همچون زمان جاهلیت، تعصبات قومی و قبیله‌ای، رنگِ پوست، نژاد، پست و مقام، مال و ثروت‏ جایگزین ملاک‌های اسلامی شده و این گزینه‌ها در تمام مراحل زندگی و به خصوص هنگام ازدواج اهمیت ویژه‌ای یافته و شدیداً مورد توجه خانواده‌ها قرار می‌گیرند.
دیدن این واقعیت محسوس و ملموس در زندگی اکثر مسلمانان، نویسنده را بر آن داشته که برای آگاهی هر چه بیشتر مسلمانان از جایگاه مسأله کفایت و هم‌شأنی در ازدواج -که یک مسأله مستحب است- با دلایل روشن از قرآن و احادیث نبوی و صحابه کرام دقیقاً مورد تحقیق و بررسی قرار دهد. خود نویسنده معتقد است رعایت شرایط کفایت مستحب است زیرا باعث می‌شود زندگی جوانان بادوام‌تر شود، اما متأسفانه گروهی از مردم ندانسته کفایت را یک فرض عین در امر ازدواج تصور می‌کنند که این خود جای تعجب دارد. مراد از کفایت این است که بین مرد و زن در موارد خاصی مقداری نزدیکی و تقارب وجود داشته باشد، تا بهتر بتوانند کنار هم زندگی آرام و راحتی داشته باشند.
 فقهای بزرگ برای حفظ مصالح خانواده و استحکام هر چه بیشتر آن، مسأله کفایت را طرح نموده‏‌اند، زیرا اغلب ازدواج‌هایی که بر مبنای خویشاوندی استوار بوده از استمرار و استحکام بیشتری برخوردار بوده‌اند و تجربه این امر را به اثبات رسانده است.

این کتاب داری چهار بخش است که خلاصه آن‏ها در ادامه بیان شده است:
بخش اول: ازدواج در اسلام
بخش دوم: فلسفه تفاوت‌های طبیعی و نظام عادلانه اسلام
بخش سوم: مفهوم کفایت در لغت و اصطلاح فقهی
بخش چهارم: تحقیق و بررسی آیات و احادیث کفایت